زنجیره ارزش چیست و چه فرقی با زنجیره تامین دارد

زنجیره ارزش چیست و چه فرقی با زنجیره تامین دارد؟

فهرست مطالب:

 زنجیره ارزش چیست؟

 زنجیره تامین چیست؟

 مــراحل زنجیـره ارزش

 انواع زنجیره ارزش

اهمیت وجود زنجیره ارزش

 مزایای زنجیره ارزش

 فرق بین زنجیره ارزش و تامین

زنجیره ارزش چیست؟

زنجیره ارزش یک مفهوم مهم در حوزه مدیریت است که به توصیف سریع و اجمالی فرآیند تبدیل مواد خام به محصول نهایی و ارائه آن به مشتریان می‌پردازد. این مفهوم بیانگر ارزشی است که از ابتدا تا انتهای زنجیره تولید و عرضه به مشتری اضافه می‌شود.

به عبارت ساده‌تر زنجیره ارزش شامل تمام فعالیت‌ها و فرآیندهایی است که برای تولید، توزیع و عرضه محصول یا خدمات به مشتریان لازم است. این زنجیره شامل مراحل مختلفی از جمله تامین مواد، تولید، انبارداری، توزیع، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش است.

اما هدف زنجیره ارزش چیست؟

 هدف اصلی زنجیره ارزش، افزایش ارزش نهایی محصول یا خدمات برای مشتریان است. با بهبود فرآیندها، کاهش هدررفت‌ها، افزایش کارایی و بهبود کیفیت، ارزش افزوده به محصول یا خدمات افزایش می‌یابد و این امر منجر به رضایت مشتریان و رقابت پذیری بیشتر در بازار می‌شود. بنابراین، زنجیره ارزش یک مدل مفهومی است که توصیف می‌کند چگونه ارزش از فراورده‌ها و خدمات تولیدی تا مشتریان اضافه می‌شود و نقش مهمی در مدیریت کسب و کار و بهبود عملکرد سازمان‌ها دارد.

زنجیره تامین چیست؟

زنجیره تأمین یا(Supply Chain)  مفهومی است که به توصیف تمامی فعالیت‌ها و فرآیندهایی اشاره دارد که برای تولید و توزیع یک محصول یا خدمات به مشتری نهایی لازم است. این زنجیره شامل تمام ارتباطات و انتقالات مواد، اطلاعات و خدمات از تأمین کنندگان ابتدایی تا مشتریان نهایی است.

زنجیره تأمین شامل انواع سازمان‌ها، تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و مشتریان است که با همکاری و هماهنگی برای ارائه محصولات و خدمات به مشتریان کار می‌کنند. این زنجیره از مراحل مختلفی از جمله تأمین مواد اولیه، تولید، انبارداری، حمل و نقل، بازاریابی، فروش و خدمات پس از فروش تشکیل شده است.

هدف زنجیره تامین چیست؟

 هدف اصلی زنجیره تأمین، بهینه‌سازی فرآیندها، کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت، افزایش کارایی و ارتقاء رضایت مشتریان است. با بهبود هماهنگی و همکاری در سطوح مختلف زنجیره تأمین، امکان افزایش عملکرد و رقابت‌پذیری سازمان‌ها فراهم می‌شود. به طور خلاصه، زنجیره تأمین به عنوان یک سیستم پیچیده از فعالیت‌ها و ارتباطات بین اعضا، از تأمین کنندگان تا مشتریان، برای تأمین و ارائه محصولات و خدمات به بازار تعریف می‌شود. این مفهوم اهمیت بسیاری در مدیریت زنجیره تأمین و بهبود عملکرد کسب و کارها دارد.

مراحل زنجیره ارزش:

مراحل زنجیره ارزش عموماً به صورت زیر تعریف می‌شود: 

1- تامین‌کنندگان (Suppliers): این مرحله شامل تأمین مواد اولیه، قطعات یا خدمات مورد نیاز برای تولید محصول یا ارائه خدمات است. انتخاب و همکاری با تامین‌کنندگان مناسب می‌تواند تأثیر بزرگی بر کیفیت و هزینه تولید داشته باشد.

 2- تولید (Production): این مرحله شامل فرآیند تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی یا ارائه خدمات به مشتریان است. بهره‌وری، کیفیت، نوآوری و کاهش هزینه‌ها از عوامل مهم در این مرحله است.

 3- انبارداری (Logistics): این مرحله شامل مدیریت مواد، موجودی‌ها و انبارها است. بهینه‌سازی زمانبندی حمل و نقل، مدیریت موجودی‌ها و انبارها و کاهش هزینه‌های انبارداری از اهداف این مرحله است.

 4- توزیع (Distribution): این مرحله شامل حمل و نقل محصولات از انبارها یا مراکز تولید به مشتریان نهایی است. انتخاب روش‌های حمل و نقل مناسب، مدیریت زنجیره تأمین و بهبود خدمات توزیع از اهداف این مرحله است.

 5- بازاریابی (Marketing): این مرحله شامل تعیین نیازهای مشتریان، تعیین قیمت، ارتباط با مشتریان و برندینگ محصولات است. بازاریابی موثر می‌تواند به افزایش فروش و رضایت مشتریان کمک کند.

 6- خدمات پس از فروش (After-Sales Services): این مرحله شامل ارائه خدمات پس از فروش، تعمیرات، نگهداری و پشتیبانی به مشتریان پس از خرید محصول است. ارائه خدمات با کیفیت پس از فروش می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان و ایجاد وفاداری آن‌ها کمک کند.

 این مراحل زنجیره ارزش به طور کلی نشان‌دهنده فرآیندهای اصلی است که از تأمین مواد تا ارائه محصولات و خدمات به مشتریان نهایی انجام می‌شود و هر یک از این مراحل می‌توانند به بهبود عملکرد و ارزش نهایی محصول یا خدمات کمک کنند.

انواع زنجیره ارزش:

 زنجیره ارزش با توجه به کسب و کارهای مختلف چند مدل دارد، برخی از انواع رایج زنجیره ارزش عبارتند از:

1. زنجیره ارزش ساخت: این نوع زنجیره شامل تولید کالا از مواد اولیه تا محصول نهایی است که شامل فرآیندهایی مانند منبع یابی، تولید، توزیع و فروش میشود.

2. زنجیره ارزش خدمات: در این نوع زنجیره ارزش، تمرکز بر ارائه خدمات به مشتریان است. این خدمات  شامل فعالیت هایی مانند خدمات مشتری، بازاریابی و پشتیبانی است.

3. زنجیره ارزش خرده فروشی: این مدل زنجیره ارزش فرآیند فروش مستقیم محصولات به مصرف کنندگان است. مثل فعالیت هایی مانند منبع یابی محصولات، مدیریت موجودی، عملیات خرده فروشی و خدمات مشتری است.

اینها تنها چند نمونه از انواع زنجیره ارزش هستند و می‌توانند بر اساس صنعت و مدل کسب‌وکار خاص، تغییرات و ترکیب‌هایی وجود داشته باشند.

اهمیت وجود زنجیره ارزش:

 افزایش سودآوری و بهبود عملکرد کسب و کار

به دلیل به‌کارگیری بهینه منابع و کاهش هدررفت

 پاسخگویی به نیازهای مشتریان با دقت بیشتر

 دستیابی به رضایت مشتریان و جلب بازار بیشتر

مزایای زنجیره ارزش:

مدیریت زنجیره ارزش چندین مزیت را برای کسب و کارها ارائه می دهد، از جمله:

1- کارایی هزینه: با تجزیه و تحلیل و بهینه سازی هر مرحله در زنجیره ارزش، کسب و کارها می توانند فرصت هایی را برای کاهش هزینه ها و بهبود کارایی کلی شناسایی کنند. این می تواند منجر به صرفه جویی در هزینه و افزایش سودآوری شود.

2-  بهبود کیفیت محصول: مدیریت زنجیره ارزش به کسب و کارها اجازه می دهد تا بر بهبود کیفیت محصولات یا خدمات در هر مرحله از زنجیره ارزش تمرکز کنند. این می تواند منجر به رضایت و وفاداری بیشتر مشتری شود.

3-  مزیت رقابتی: یک زنجیره ارزش با مدیریت خوب می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا با ارائه ارزش‌های پیشنهادی منحصربه‌فرد، مانند زمان تحویل سریع‌تر، خدمات بهتر به مشتری، یا محصولات نوآورانه، خود را از رقبا متمایز کنند.

4-  افزایش ارزش مشتری: با درک نیازها و ترجیحات مشتری، کسب و کارها می توانند فعالیت های زنجیره ارزش خود را برای ارائه محصولات یا خدماتی که حداکثر ارزش را به مشتریان ارائه می کنند، تنظیم کنند. این می تواند منجر به رضایت و وفاداری بیشتر مشتری شود.

فرق بین زنجیره ارزش و تامین:

تفاوت اصلی بین زنجیره تامین و زنجیره ارزش در تمرکز و دامنه آنها نهفته است:

زنجیره تامین:

- تمرکز: زنجیره تامین در درجه اول بر جریان مواد، اطلاعات و منابع از تامین کنندگان به تولید کنندگان تا توزیع کنندگان به خرده فروشان و در نهایت به مشتریان به لجستیک و عملیات مربوط به تهیه، تولید و توزیع کالا یا خدمات مربوط می شود.

- دامنه: زنجیره تامین بیشتر به صورت داخلی متمرکز است و به کارایی و اثربخشی فرآیندهای درون سازمان و شرکای خارجی آن می پردازد.

زنجیره ارزش:

- تمرکز: زنجیره ارزش از سوی دیگر بر ارزش افزوده به محصولات یا خدمات در هر مرحله از فرآیند تولید و توزیع تمرکز دارد. به این می پردازد که چگونه هر فعالیت در زنجیره به ارزش کلی ارائه شده به مشتریان کمک می کند.

- دامنه: زنجیره ارزش دامنه وسیع تری دارد و نه تنها عملیات داخلی سازمان بلکه عوامل خارجی مانند بازاریابی، فروش و خدمات مشتری را نیز در بر می گیرد. این بررسی می کند که چگونه همه فعالیت ها، چه در داخل و چه در خارج از سازمان، به ایجاد ارزش برای مشتریان کمک می کنند.

به طور خلاصه، در حالی که زنجیره تامین بیشتر به مدیریت کارآمد منابع و عملیات درون سازمان و شرکای آن می پردازد، زنجیره ارزش به چگونگی کمک این فعالیت ها به ایجاد ارزش برای مشتریان و متمایز کردن سازمان در بازار می پردازد. هر دو مفهوم برای کسب و کارها برای بهینه سازی عملیات خود، ارائه ارزش به مشتریان و دستیابی به مزیت رقابتی ضروری هستند.

نتیجه‌گیری: همان‌طور که در این مقاله گفتیم، زنجیره ارزش یک ابزار حیاتی برای بهبود عملکرد و افزایش سودآوری سازمان‌ها محسوب می‌شود. اجرای این مفهوم باعث بهبود عملکرد، افزایش توان رقابتی و جلب رضایت مشتریان خواهد شد.